- Na fasadzie budynku bramnego zobaczymy m.in. naturalnej wielkości posągi właścicieli zamku.
Zamek w Brzegu odwiedzamy podczas jednodniowej wycieczki. Do wnętrza zaprasza oryginalnie zdobiona brama, na której umieszczono popiersia władców z dynastii Piastów, a także naturalnej wielkości posągi ówczesnych właścicieli zamku.
Są tam również trzy herby: księstwo brzesko-legnickie, Joachim II Hektor elektor brandenburski i rodu Hohenzollern von Ansbach oraz herb Jagiellonów, będący swego rodzaju przypomnieniem o królewsko-polskim pochodzeniu dynastii Piastów, a także wyrazem związków między polskimi dynastiami: pierwszą żoną księcia brzeskiego Fryderyka II była córka Kazimierza Jagiellończyka Elżbieta, drugą – Zofia, jego wnuczka (siostrzenica pierwszej żony).
Nieprawdą jest, że dynastia Piastów wygasła wraz ze śmiercią Kazimierza Wielkiego. Potomkowie rodu założycieli państwa polskiego panowali w wielu mniejszych księstwach na Śląsku do 1675 r. Ostatni przedstawiciel tej dynastii – Jerzy IV Wilhelm – zmarł w swojej rodowej rezydencji w Brzegu.
Sarkofagi w piwnicy
Zwiedzanie najlepiej zacząć od podziemi, gdzie w piwnicach książęcego zamku zaaranżowano wystawę czternastu cynowo-ołowianych sarkofagów.
- W piwnicy przekształconej w kryptę zobaczymy czternaście sarkofagów - od skromnych trumien, na bogato zdobionych kończąc.
Częścią ekspozycji są również kamienne epitafia śląskiej szlachty i mieszczaństwa oraz kopie średniowiecznych nagrobków Piastów Śląskich.
Uwagę zwraca kamienny posąg psa, z którym wiąże się ciekawa legenda. Jest to dog niemiecki, ulubiony pies księcia Jerzego II, że po jego tragicznej śmierci postanowił wykonać dla niego specjalny pomnik.
- Figura księcia Jana II jest kopią tej z fasady budynku bramnego.
Rzeźba psa znajdowała się na zamku do 1741 roku, kiedy to wywiózł ją do swojej posiadłości w miejscowości Wszechświęte pod Oleśnicą pruski generał. Sto lat później pies trafił do Parku Zdrojowego w Szczawnie-Zdroju, a na Zamek Piastów Śląskich wrócił dopiero w 1986 roku.
- Oryginalny pomnik psa znów można oglądać w zamku (na wystawie w piwnicy).
Pamiątki Piastów w renesansowych salach
- W oryginalnych renesansowych wnętrzach prezentowane są rekonstrukcje strojów i zbroi paradnych.
Na parterze zobaczymy zabytki związane z właścicielami zamku – w tym książęcy rapier paradny wykonany ze stali z Toledo, a także idealnie zachowany drewniany łuk z połowy XIV wieku.
Do renesansowych pomieszczeń prowadzą kamienne portale, zobaczymy w nich zachowane oryginalne zdobienia sufitu.
- Polichromia przedstawiające drzewo genealogiczne ks. Jerzego II i ks. Barbary.
Warto zajrzeć też do gabinetu księcia, gdzie na ścianie namalowano drzewo genealogiczne Jerzego II, jego żony Barbary oraz ich dzieci i wnuków. Był to wówczas popularny sposób informowania o statusie społecznym.
Malowane dzieje Polski
- Obraz "Polonia" określany malowanym poematem narodowym (depozyt Muzeum Narodowego we Wrocławiu).
Na piętrze witają nas monumentalne dzieła Jana Styki – są tu dwa obrazy: pochodzący ze zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu “Polonia” oraz ze zbiorów prywatnych „Grunwald”. W tej sali znajduje się także obraz Wojciecha Kossaka “Odwrót Napoleona spod Moskwy”.
Zabytki z historii Piastów Śląskich
Wystawy w tej części zamku prezentują m.in. rzeźby, portrety, pieczęcie i dokumenty oraz imponująca kolekcja monet i medali z czasów Piastów Śląskich, a wszystko w otoczeniu ręcznie wykonanych mebli i kaflowych pieców.
- Część ekspozycji poświęcona Piastom Śląskim obejmuje figury przedstawiające ostatnich członków rodu.
Ponadto na wystawie znajduje się kolekcja mebli oraz repliki dwóch renesansowych pieców kaflowych.
- Kopia pieca została wykonana z taką dokładnością, że zachwyca swoimi rozmiarami.
Sztuka sakralna Śląska z XV-XVIII wieku
Na zamku znajduje się bogata wystawa sztuki sakralnej Śląska z XV-XVIII wieku. Jest to jedyny poza Wrocławiem tak obszerny zbiór, będący głównie depozytem Wrocławskiego Muzeum Narodowego.
- W kolekcji znajduje się piętnastowieczna, monumentalna grupa ukrzyżowania z kościoła św. Elżbiety we Wrocławiu.
- Nastawa ołtarzowa ze sceną pokłonu Trzech Króli z kościoła Najświętszej Marii Panny w Wojanowie.
Na wystawie można obejrzeć obrazy Michaela Leopolda Willmanna, określanego mianem śląskiego Rembrandta.
Renesansowe krużganki
Po zakończeniu zwiedzania tej części ekspozycji wychodzimy na krużganek, widzimy z niego renesansowy dziedziniec zamku oraz bogato zdobione dekoracje rzeźbiarskie elewacji. Razem z budynkiem bramnym są to najwspanialsze dzieła śląskiej architektury renesansowej.
- Chwila dla fotoreporterów.
W I połowie XVI wieku przebudowano skrzydło zamkowe od strony Odry. Wtedy wzniesiono klatki schodowe i skrzydło od strony miasta, budując krużganki oraz bramę. Bajeczne krużganki na zamku w Brzegu. przypominają - i tak są też nazywane - mały Wawel.
- Według kronikarza dolne kondygnacje krużganków zdobione były malowanymi wizerunkami zwierząt, a wyższe porożami.
Kresy. Ocalone wspomnienia
Ostatnia ekspozycja upamiętnia Kresy Wschodnie dawnej Rzeczypospolitej z perspektywy przesiedlonej ludności. Pamiątki wystawiono w trzech odtworzonych pomieszczeniach – salonikach i chłopskiej izbie.
- Tor kolejowy symbolizuje drogę jaką pokonali przymusowi przesiedleńcy przybywający do Brzegu.
W gablotach zaprezentowano pamiątki rodzinne oraz przedmioty codziennego użytku – w sumie zobaczymy ponad tysiąc eksponatów pozyskanych od darczyńców. To jedyna w swoim rodzaju lekcja historii o przeżyciach i pamięci mieszkańców dawnych ziem Rzeczypospolitej.
- W gablotach zobaczymy pamiątki przekazane przez rodziny przybyłych ze wschodu mieszkańców Kresów.
