W poniższym tekście opisujemy o dwa ciekawe miejsca związane z Lubelskimi podziemiami. To atrakcje o historycznym znaczeniu, którymi zarządza Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”.
Lubelska Trasa Podziemna obejmuje odcinek połączonych ze sobą piwnic, w których umieszczono makiety i panoramy o funkcji edukacyjnej. Drugim miejscem jest niezwykła piwnica - jedyna tego typu w Europie - Piwnica pod Fortuną.
- Makiety Lublina eksponowane są w metalowych gablotach przypominających skrzynie ze skarbami - pierwsza pochodzi z okresu przedlokacyjnego.
Lubelska Trasa Podziemna
Lubelska Trasa Podziemna to labirynt połączonych piwnic o długości niemal 300 metrów. Przemierzając trasę zobaczymy makiety przedstawiające rozwój miasta na przestrzeni wieków, a także wykonane z niezwykłą dbałością panoramy, spotkamy bohaterów lubelskich legend oraz obejrzymy widowiskowo opowiedzianą historię tragedii pożaru miasta z 1719 roku.
Ekspozycja makiet pomoże zrozumieć rozwój przestrzenny miasta od okresu wczesnego średniowiecza, aż po XVIII wiek. Na ich podstawie będziemy mogli porównać zmiany, jakie nastąpiły w zabudowie miasta.
- Makieta przedstawia miasto na przełomie XII i XIII wieku, kiedy było chronione murami z cegły.
- Złoty wiek miasta - ok. 1570 r. Makieta przedstawia również zamek.
W korytarzach zobaczymy przestrzenne panoramy miasta zbudowane na podstawie zachowanych przedstawień. Pierwsza powstała w oparciu o fresk w kamienicy Lubomelskich, prawdopodobnie jeden z najstarszych zachowanych widoków Lublina.
- Panorama powstała w oparciu o fresk z kamienicy Lubomelskich, przedstawiający prawdopodobnie najstarszy widok miasta.
- Druga panorama powstała na podstawie miedziorytu Abrahama Hogenberga.
Trzecia panorama jest żywym odtworzeniem obrazu Wielkiego Pożaru Miasta z 1719 roku, znajdującego się w kościele ojców dominikanów. Ta nietypowa panorama jest jednocześnie złożoną z ruchomych elementów konstrukcją zbudowaną na podobieństwo dawnych mechanicznych teatrzyków. Wzbogacona została o efekty świetlne i dźwiękowe z narracją lektora, który w oryginalny sposób przedstawia życie XVIII-wiecznego Lublina.
- Po lewej ratusz, po prawej diabełki - oba to symbole związane z "Legendą o czarciej łapie".
Podczas pokonywania około 300 metrowego odcinka podziemi przechodzimy pod rynkiem, ulicą Złotą oraz pod kamienicami przy ulicy Archidiakońskiej. Trasę pokonujemy z przewodnikiem. Czas przejścia to około 45 minut.
Piwnica pod Fortuną
Wracamy na płytę Rynku. Udajemy się do kamienicy Lubomelskich pochodzącej z początku XVI wieku. W małej piwnicy odkryto niesamowite dekoracje o ponad 400-letniej historii.
- Kamienica Lubomelskich, Rynek 8.
To niewielkie pomieszczenie było prawdopodobnie miejscem spotkań dla bogatych i wpływowych mieszkańców Lublina. Freski na ścianach i sklepieniu świadczą o jego wyjątkowej wartości historycznej. Po raz pierwszy o piwnicy stało się głośno w latach 30-tych XX wieku, kiedy badano kulturowy kontekst malowideł - początkowo były one odczytane jako erotyczne. Z badań wiemy, że zostały wykonane techniką suchego fresku. Jako prawdopodobny czas ich powstania określa się początek XVII wieku.
- Pani Urszula Gulbińska-Konopa oprowadziła nas po piwnicy.
Sensacyjnego odkrycia dokonali niedawno badacze Urszula Gulbińska-Konopa oraz Łukasz Konopa, którzy zidentyfikowali istniejące malowidła i powiązali je z rycinami widniejącymi w sztambuchu, czyli pamiętniku przeznaczonym do zbierania dedykacji. Spośród dziewięciu obrazów, aż siedem powstało na podstawie rycin z książki „Emblemata Saecularia” z 1596 roku, dwa pozostałe oparto na grafikach Heinricha Ulricha.
- Mędrcy - trzy postacie nakłaniają czwartą do spojrzenia w lustro. Jest to napomnieniem ludzi, którzy postępują wbrew własnym zasadom.
”Emblemata Saecularia” z 1596 r. zawiera 50 emblematów. Książka rozpoczyna się wstępem oraz spisem emblemów. Kolejne strony zawierają zbiór wielojęzycznych subscriptiones - objaśnień odnoszących się do każdego z 50 zawartych w książce emblemów.
Piwnica pod Fortuną to wnętrze unikatowe na skalę europejską. Dekoracje malarskie stanowią złożony i wyrafinowany przekaz, którego odczytanie jest prawdziwym wyzwaniem. Są to:
- Przedstawienie dwóch greckich filozofów - Demokryta i Heraklita
- Drzewo zwane pannonośnym, opatrzone mottem “szczęśliwi młodzieńcy, którzy mają to drzewo w ogrodach”
- “Rada dla narzeczonych” to malowidło, które nie zachowało się w dobrym stanie
- “Ślepe małżeństwo” opatrzone podpisem “prawdziwym szczęściem wynagradzani są nieliczni”
- Czterech mędrców, z których jeden nakłaniany jest do spojrzenia w lustro
- Małpa w kryzie trzyma zwierciadło
- “Triumf Miłości” przedstawia dwa rejestry - ziemski i niebiański
- Klęczący Amor i leżącą pod drzewem Wenus
- Fortuna stojąca na kuli umieszczonej w muszli. Fresk opatrzono tekstem z utworu „Na zmienność fortuny”
- Umieszczony nad wejściem napis informuje o postawie cnoty
- Fortuna, której nie można ufać, bo zmienna jej natura jest.
(...) Niech zatem nikt wywyższony nie pokłada ufności w dobrobycie, lecz niech odrzucone zostaną niepewne igraszki zmiennego losu - Cornelis Schonaeus
Do dziś nie wiadomo dlaczego wybrano te konkretne sceny, z wielu, które były w sztambuchu. Dekoracje zapewne były skierowane do często przebywających tutaj gości. Być może są satyrą dla bogatych mieszczan, tylko na pozór prawych obywateli i miały dać im do myślenia. Albo miały kojarzyć się z konkretnymi sytuacjami lub wpływać podświadomie na ich postępowanie.
