Podobnie fiaskiem zakończyła się inicjatywa utworzenia w mieście Muzeum, podjęta już w okresie II Rzeczpospolitej, w 1926 roku.
Muzeum Ziemi Krotoszyńskiej założono w 1957 roku z inicjatywy działaczy miejscowego oddziału PTTK.
- Krotoszyńskie Muzeum Regionalne mieści się w gmachu poklasztornym zakonu trynitarzy
Obecna siedziba muzeum - budynek klasztorny powstał około 1733 roku na terenie przykościelnego cmentarza. Po kasacie zakonu trynitarzy przez władze pruskie w 1819 roku budynek poklasztorny stał się własnością miasta i jego dziedziców, którymi w tym samym roku stali się niemieccy książęta Thurn und Taxis z Ratyzbony. Początkowo mieścił się w nim Królewski Sąd Krajowy, a następnie pierwsza w Krotoszynie szkoła średnia. To właśnie w gmachu dawnego klasztoru nauki pobierał przyszły dyktator powstania styczniowego – Marian Langiewicz, którego popiersie w 1997 roku postawiono na placu obok muzeum.
Począwszy od 1969 r., wysiłkiem miejscowych działaczy PTTK (między innymi Wandy Grabskiej), gmach stał się siedzibą Muzeum Ziemi Krotoszyńskiej, a poklasztorne pomieszczenia stopniowo przystosowano do potrzeb muzealnych.
Obecnie Muzeum zajmuje piętro i poddasze budynku, na parterze natomiast ma swoją siedzibę galeria „Refektarz” Krotoszyńskiego Ośrodka Kultury oraz Biuro Oddziału PTTK w Krotoszynie. W gronie założycieli znajdowali się m.in. Wanda Grabska, Franciszek Junczak, Ludwik Kaczyński, Hieronim Ławniczak, Feliks Skierkowski, Zdzisław Swora i Jan Urbaniak.
- W latach 1957-1968 siedzibą muzeum był drewniany dom podcieniowy z drugiej połowy XVIII w przy ul. Koźmińskiej 36
W 1969 roku zbiory muzealne przeniesiono do barokowego budynku poklasztornego ojców trynitarzy, w którym instytucja funkcjonuje po dzień dzisiejszy. W tym samym roku na stanowisko kierownika placówki powołano Hieronima Ławniczaka, nauczyciela miejscowego Liceum Ogólnokształcącego. Muzeum pod jego kierownictwem stało się znaną i ważną dla miasta instytucją, upowszechniającą wiedzę o przeszłości i kulturze regionu. Znacząco wzrosła liczba zabytków (z około 260 do ponad 2750).
W 1998 roku Zarząd Oddziału PTTK w Krotoszynie – przekazał zbiory Miastu i Gminie Krotoszyn i od 1 stycznia 1999 roku Muzeum funkcjonuje jako samorządowa instytucja kultury.
Obecnie ekspozycja stała mieści się w sześciu salach i na korytarzu klasztornym o łącznej powierzchni około 370 m². Wystawa składa się z trzech zasadniczych działów tematycznych:
- Krotoszyn od pradziejów do współczesności
- Kultura ludowa ziemi krotoszyńskiej (XIX/XX w.)
- Galeria plastyczna oraz wystawa “Krzyże i kapliczki przydrożne na ziemi krotoszyńskiej”
Więcej o wystawach, ich podziale i niektórych zabytkach w filmie do tego artykułu
Na wystawie stałej znajduje się ponad 1300 muzealiów ze zbiorów, które liczą ponad 6000 zabytków. Najliczniej reprezentowane są zabytki historyczne (około 3700) oraz kultury ludowej (ponad 1300).
- Główna sala historyczna
Na uwagę zasługuje bardzo ciekawa ekspozycja ludowa, która obejmuje trzy sale. Możemy na niej zobaczyć jak wyglądało życie społeczności krotoszyńskiej na przełomie XIX i XX wieku.
Ważną częścią historii Krotoszyna jest Powstanie Wielkopolskie oraz udział mieszkańców w tym zwycięskim zrywie.
Dużym zainteresowaniem cieszą się organizowane przez Muzeum imprezy cykliczne: widowiska historyczne „Święto 56 Pułku Piechoty Wielkopolskiej” (2008 i 2009), imprezy rekonstrukcyjne „Wehikuł Czasu” (2015-2018) oraz krotoszyńska Noc Muzeów (2011-2012 i 2014-2018).
Ważnym elementem działalności instytucji jest organizacja spotkań i wieczornic o tematyce patriotycznej oraz historycznej. W ostatnim czasie do cieszących się największym zainteresowaniem działań tego typu zaliczyć można wieczornice poświęcone Pamięci Żołnierzy Wyklętych (2014-2019), Powstaniu Wielkopolskiemu (2015-2018) oraz cykl wykładów zatytułowany „Muzealne Spotkania z Historią” (2016-2019).
Muzeum odgrywa ważną rolę w edukacji historycznej, kulturalnej i patriotycznej miasta. Kilka razy w roku organizuje wystawy czasowe o tematyce historycznej, artystycznej, przyrodniczej i regionalnej, które zazwyczaj mieszczą się w sali na parterze budynku i plenerze.
