Dominujący na wyspie Arabowie rozwinęli bogatą tradycję zostawiając za sobą namacalny ślad bytności w postaci ekspozycji Muzeum Dziedzictwa Tradycyjnego Djerby. Muzeum otacza ogród pełen roślin i zabytków - głównie pozostałości starożytnych posągów z różnych części wyspy.
- Mapa wyspy, na której zaznaczono wszystkie ważniejsze miejsca na wyspie, w tym zabytki, obiekty sakralne, muzea oraz budynki ważne dla tradycji czy kultury wyspy.
Przed wejściem do muzeum zobaczymy prosty grób muzułmanina, którego ciało owinięte w całun pochowano w tym miejscu w 1951 roku. Pomimo przekazania terenu pod budowę muzeum, grób pozostał na swoim miejscu, częściowo leży na chodniku prowadzącym do głównego wejścia.
Przegląd ekspozycji rozpoczynamy od zapoznania się z typowym wiejskim domostwem - Menzelem, które na wyspie nadal występuje i stanowi popularną atrakcję dla turystów. W tej sali zapoznamy się również z tradycjami rybackimi oraz zobaczymy makiety objaśniające proste sposoby połowy ryb i owoców morza.
- Mapa typowego menzela.
Więcej o menzelu piszemy poniżej ↓
Na Djerbie w znacznym stopniu rozwinął się przemysł ceramiczny. Kilka wieków tego wspaniałego fachu przedstawiono na podstawie bogatej ekspozycji. Na przestrzeni wieków wyspiarski przemysł produkował i dostarczał przedmioty z gliny, ceramiki oraz fajansu na kontynent, gdzie cieszyły się wysoką renomą.
- Główna sala ekspozycyjna jest pełna ceramiki.
W obszernej sali zobaczymy dużą ekspozycję zabytków z całej wyspy. Są tu m.in. ogromne pitosy, amfory, dzbany i misy. Zabytki posortowane zgodnie z wiekiem powstania
Równie ważną gałęzią przemysłu na wyspie było tkactwo, któremu poświęcono oddzielną salę.
- Oryginalne drewniane narzędzia.
Zobaczymy tam wiele przykładów kunsztu tkackiego, m.in. gobeliny, dywany, jedwabne chusty lub całe kostiumy kobiece z dołączonym kapeluszem słomianym - są tu stroje ludowe z różnych części wyspy.
- Klasyczny wyspiarski strój kobiecy składa się z dwóch części - luźniej tuniki oraz szerokiej chusty.
- Chusta służyła do ochrony przed słońcem, a gdy była niepotrzebna owijano ją wokół pasa lub na szyi.
Dzięki dużej żydowskiej diasporze, na wyspie szybko rozwijał się przemysł złotniczy. Przez kilka wieków Djerba była znanym ośrodkiem handlu tym szlachetnym kruszcem.
- Ekspozycja prezentuje znakomite wyroby - bogato zdobione naszyjniki, ale także ozdoby dekoracyjne pomieszczeń.
Lokalne przekazy mówią o przybiciu na wyspę tysięcy Żydów pod koniec VI wieku p.n.e., kiedy w 586 roku p.n.e. zniszczono świątynię w Jeruzalem. Żydzi przywieźli ze sobą manuskrypty, drzwi i kilka kamieni ze zburzonej świątyni. Najstarsze zachowane na wyspie dokumenty dotyczące funkcjonowania żydowskiego handlu złotem pochodzą z 1030 roku.
Ostatnie pomieszczenie muzeum to ekspozycja związana z tradycją, która wiele miejsca poświęca tradycjom małżeńskim, w tym przygotowaniom do ślubu - od malowania ciała henną, poprzez stroje, na rozrywkach weselnych kończąc.
- Obszerna ekspozycja poświęcona jest kulturze weselnego muzykowania.
Jest to już ostatnia sala prowadząca do wyjścia z muzeum, ale zanim opuścimy ekspozycję zobaczymy uroczy kadr typowego rodzinnego domostwa nowożeńców.
- Klasyczne wyrko nowożeńców.
Menzel
Rolnictwo w Północnej Afryce
Rolnictwo ograniczone jest przez trzy czynniki - niedostatek wody, słabe rodzajowo gleby oraz niski stopień mechanizacji, dlatego ledwo pokrywa podstawowe potrzeby. Zaletą jest korzystny agroklimat, który jest niezmienny przez niemal cały rok. Gospodarstwa znajdujące się na wybrzeżu bardzo często zajmowały się również rybołówstwem.
Na wyspie dominuje rozproszone indywidualne rolnictwo tworzone przez całe rodziny. tzw. menzele. Są to najczęściej małe gospodarstwa rolne, których powierzchnia nie przekracza kilku hektarów, ulokowane w pobliżu zbiorników wodnych lub studni. Są one dziedziczone i prowadzone przez całe rodziny.
- Dom mieszkalny znajdował się w centrum każdego arabskiego gospodarstwa.
Budynek mieszkalny zwykle dzielono na kilka niezależnych mieszkań - domostwa w większości parterowe, często z dobudowanymi wieżyczkami. Charakterystyczne dla menzeli były wspólne dziedzińce porastające roślinami. W parku kulturowym Djerba Explore zwiedziliśmy ekspozycję przedstawiającą jedno z tradycyjnych gospodarstw domowych.
- Kto powiedział, że wiejski dom musi być brzydki i nudny?
Pojedyncze mieszkania składały się z przedsionka, sypialni, łaźni oraz opcjonalnego pokoju na piętrze z małym tarasem.
- W pomieszczeniach przygotowano ekspozycje odzwierciedlające warunki egzystencjalne przeciętnej arabskiej rodziny.
W zależności od stanu majątkowego, skromne pomieszczenia był ozdabiane tkaninami lub drewnianymi meblami. Nierzadko spotykało się w nich zdobione drewniane skrzynie.
- Dookoła zabudowy rosną drzewa owocowe. Nas konkretnie zainteresowały figowce i granaty (na foto).
Na terenie gospodarstwa zobaczymy tradycyjnie wyposażone stanowiska, wśród nich najpopularniejsze to:
- Dom garncarza - umieszczona pod ziemią piwnica, w której wytwarzano i składowano naczynia.
Tam też przechowywano gotowe pitosy i amfory - niższa temperatura w podziemiach zapewnia dłuższy termin przydatności dla składowanych w nich produktach spożywczych.
- Ekspozycja wyrobów ceramicznych wyprodukowanych w tym warsztacie.
- W owalnym domku pokrytym słomą wytwarzano tradycyjne plecione kapelusze. W zależności od wykończenia może trwać od kilku godzin do dwóch dni.
W zlokalizowanej w piwnicy tłoczni oliwy znajduje się kamienny kołowrót do produkcji złocistego płynu.
- Cały proces tłoczenia odbywa się pod ziemią z uwagi na wrażliwość oliwy na słońce i temperatury.
- Dom tkacza z ustawionymi krosnami, na których tkano piękne tkaniny.
- W każdym gospodarstwie znajdują się zwierzęta :)
