Wznoszące się nad piaskami Egiptu ostrosłupy, poruszyły wyobraźnię pokoleń pisarzy, filmowców, a nawet fanów teorii spiskowych.
Dzięki ciężkiej pracy egiptologów udało się rozwiązać wiele tajemnic dotyczących pochodzenia piramid, ale jeszcze więcej pozostaje dla ludzkości tajemnicą. Jak budowano piramidy? Co je spaja oraz do czego można je dopasować? Prezentujemy poniższe ciekawostki dotyczące piramid w Gizie. Przeczytacie o nich poniżej.
1. Budowniczowie piramid
Największa z piramid - Piramida Cheopsa została zbudowana prawie 4600 lat temu (około 2560 r. p.n.e). Według różnych szacunków, w budowę piramidy zaangażowanych było od 60 do 100 tysięcy robotników. Pierwotnie zakładano, że zostały zbudowane z wykorzystaniem siły niewolniczej. Dzisiaj już wiadomo, że nieporozumienie to wynikło ze złej interpretacji źródeł, w tym Biblii. Współcześnie znaleziono wiele dowodów na to, że wysoce rozwinięty kult boskości faraonów miał przemożny wpływ na poczynania zwykłych ludzi. Byli oni zachęcani przez kapłanów do pracy na rzecz władcy i kuszeni wiecznym życiem po śmierci za pomoc przy budowie boskiego grobowca. Robotnicy byli oczywiście wynagradzani finansowo za swoją pracę i mieszkali w całkiem znośnych warunkach.
2. Budowa największej piramidy trwała 20 lat
Można powiedzieć, że Piramidę Cheopsa wybudowano w ekspresowym tempie. Powszechnie zakłada się, że budowano ją dwie dekady. Dla przykładu budowa świątyni Sagrada Família w Barcelonie rozpoczęła się ponad wiek temu i nadal nie jest ukończona. Mało tego - podczas budowy Piramidy Cheopsa wybuchł pierwszy na świecie powszechny strajk pracowników!
- Piramida Cheopsa.
3. Piramidy to grobowce możnych starożytnego świata
Pierwsze piramidy budowano jako miejsce, które miało zapewnić władcom Egiptu wieczne życie po śmierci. Jednak pomysł budowy tych wielkich konstrukcji wcale nie pojawił się znikąd. Piramidy powstały w wyniku ewolucji budownictwa sakralnego.
Od XXXI wieku p.n.e. miejscem pochówku królów i faraonów były mastaby (z arabskiego ławy) były to ścięte ostrosłupy budowane na prostokątnym planie, składające się z murowanej części nadziemnej i podziemnej komory grobowej. Obie części połączono pionowym szybem, który po pogrzebie zasypywano i maskowano. Proste bloki z czasem ozdabiano i odbudowywano zadaszeniem z dziedzińcami lub nawet kaplicami. W okresie III dynastii pojawił się pomysł nadbudowy mastaby kolejnymi warstwami bloków i tak powstała pierwsza piramida w Sakkarze - zwana piramidą schodkową.
Piramida Dżesera (wzniesiona ok. 2650 r. p.n.e.) dla władcy o tym samym imieniu jest najstarszą piramidą w Egipcie. Podczas budowy dokonano wielu modyfikacji pierwotnego założenia i ostatecznie konstrukcja otrzymała sześć pięter przypominających mastaby. Ułożone jedna na drugiej utworzyły kompletnie nowy typ grobowca - piramidę.
4. Jeden z 7 cudów świata
Tylko jedna z piramid w Gizie była zaliczana do listy 7 cudów starożytnego świata - wiadomo, że ta najwyższa, należąca do Cheopsa. Jeszcze w czasach starożytnych była ona odwiedzana przez turystów. Piramida Cheopsa jest jednym z 7 cudów starożytnego świata, który dotrwał do naszych czasów.
5. Niewiele brakowało, a piramidy zostałyby rozebrane
Nie wszyscy podziwiali wielkość piramid. W XII wieku sułtan Egiptu Al-Aziz Uthman zdecydował o ich rozebraniu, a pozyskany w ten sposób materiał chciał wykorzystać do budowy innych obiektów. Jego nadworny architekt nie podzielał tego zapału - sporządził fałszywy kosztorys, w którym wykazał, że rozebranie piramid jest wysoce nieopłacalne i czasochłonne - co uratowało nie tylko wysokie piramidy, ale i te mniejsze.
Prawdopodobnie wtedy też powstało szersze rozcięcie wejścia do piramidy Mykerinosa, które jest dowodem na to, że piramidy w Gizie faktycznie planowano rozebrać i cudem ocalały.
- Wyrwa w ścianie piramidy Mykerinosa.
6. Pierwotnie piramidy były pokryte białym wapieniem
Na długo przed pomysłem rozebrania piramid, zostały one ograbione z białego wapienia, którym były pokryte. Tak - te ułożone schodkowe bloki, na których dziś można usiąść - niegdyś były całkowicie zakryte, a ich powierzchnia idealnie gładka! Wapień pozyskany z piramid został wykorzystany do budowy nowych dzielnic Kairu - nadal można go odnaleźć w starszych budynkach.
Mało tego - szczyt piramid wieńczył wykonany z elektrum piramidion - czyli niewielki trójkątny czubek powstały ze stopu złota i srebra.
7. Piramida Cheopsa ma osiem boków, a nie cztery
Na początku XX wieku brytyjski lotnik Groves wykonał z powietrza zdjęcie piramidy Cheopsa, które dowiodło, że jej ściany są lekko wklęsłe. Ta nietypowa właściwość widoczna jest tylko z dużej wysokości, tylko w pewnym oświetleniu i przez krótką chwilę - o świcie, podczas równonocy wiosennej i jesiennej.
Ciekawostką na pewno będzie informacja, że 100 lat wcześniej, bo pod koniec XVIII wieku, wklęsłość piramid wyliczył francuski architekt Charles-Louis Balzac, który trafił do Egiptu z armią Napoleona.
A w ogóle od końca lutego do połowy października Piramida Cheopsa nie rzuca w południe żadnego cienia.
- Piramida Cheopsa otoczona przez turystów.
8. Wciąż odkrywane są nieznane tunele
W piramidach znajdują się tunele, komnaty, a nawet galerie - których przeznaczenia do dziś nie w pełni wyjaśniono. Niedawno, bo na początku 2023 roku, odkryto nowe przejście, do tej pory pozostające w ukryciu nawet dla termografów. Jak na razie niewiele wiadomo o przeznaczeniu tego tunelu oraz dlaczego był odcięty od pozostałych.
9. W Egipcie jest ponad 130 piramid
Piramidy w Gizie fascynują masy, ale to nie wszystkie robiące wrażenie stożki w Egipcie. Więcej podobnych konstrukcji - o różnej wielkości i masie - odkryto wzdłuż zachodniego wybrzeża Nilu. Do tej pory naliczono ich 130 sztuk. Niektórych z nich nie udało się uratować przed rozbiórką i dziś przypominają kupkę gruzu.
Warto wspomnieć, że w Sudanie jest jeszcze więcej skatalogowanych piramid, bo ponad 220 obiektów (patrz punkt nr 15).
10. Dokładna metoda budowy piramid jest wciąż nieznana
Wśród wielu tajemnic otaczających piramidy w Gizie jedna z nich dotyczy budowy. Jest to temat będący podstawą wielu teorii spiskowych lub rzekomym dowodem życia pozaziemskiego. Pomijając te rewelacje, wciąż nie wiadomo, jak ludzie tamtej epoki byli w stanie przetransportować ogromne bloki kamienne na znaczne odległości, a następnie ułożyć je w idealną piramidę wysoką na 146 metrów.
Wśród wielu teorii jedna z nich sugeruje, że piach był stale zwilżany, co zwiększyło jego gęstość i pozwoliło szybciej przemieszczać głazy. Inna z kolei wskazuje, że głazy były wsuwane na górne piętra po specjalnie usypanych wydmach.
11. Waga przeciętnego bloku wynosi 2,5 tony
Tylko do budowy Wielkiej Piramidy zużyto 2,3 miliona bloków, z których większość ważyła 2,5 tony, a największe nawet 15 ton. Rozplanowanie rozłożenia ciężaru tak, aby nie zawaliły się ukryte w piramidzie tunele, wymagało zaawansowanej wiedzy oraz techniki budowlanej. Jak tego dokonano z pomocą drewnianych urządzeń bez wykorzystania gwoździ czy metalu? Tego do dnia dzisiejszego nie wiadomo.
- Najwyraźniej dla Egipcjan przenoszenie setek wielkich bloków skalnych to dziecięce igraszki.
12. Niechlujnie ociosany sarkofag
We wnętrzu wielokrotnie plądrowanej Piramidy Cheopsa znaleziono jedynie pusty, wykonany niechlujnie sarkofag, co w obliczu perfekcyjnie zaplanowanej i zbudowanej piramidy dziwi podwójnie. Archeolodzy podejrzewają, że oryginalny sarkofag musiał ulec zniszczeniu jeszcze przed montażem, dlatego w jego miejsce powstał mniej starannie wykonany.
Ale dlaczego w pośpiechu? To proste - ogromny sarkofag musiał zostać umieszczony w komnacie grobowej przed zamknięciem kolejnego poziomu. Ponieważ sarkofag jest większy niż otwór wejściowy do tunelu, musiał zostać umieszczony w określonym czasie, aby nie wstrzymywać budowy całego przedsięwzięcia.
13. Długowieczność piramid
Liczące ponad 4,5 tysiąca lat piramidy zachowały się do dnia dzisiejszego ze względu na solidną kamienną zaprawę spajają bloki. Jej składu - pomimo wielu prób - nie udało się odtworzyć. Na dodatek dokładne rozmieszczenie kamieni pozwoliło na równomierne rozłożenie nacisku na pozostałe, dociskając je do ziemi. Masa bloków użytych przy budowie Piramidy Cheopsa wynosi ponad 6 milionów ton (albo 6 miliardów kilogramów).
Najwyraźniej architekt sułtana Egiptu miał lepsze pojęcie o starożytnych sposobach budowy i wiedział, że nie warto tego rozbierać.
- Wielkie piramidy fascynują do dziś.
14. Piramidy zostały splądrowane niedługo po ich wybudowaniu
Historie o bajecznych skarbach pogrzebanych z faraonami musiały rozpalać wyobraźnię. Dlatego też piramidy i inne grobowce były nieustannie plądrowane przez poszukiwaczy skarbów.
W okresie średniego państwa po raz pierwszy przeniesiono miejsce pochówku faraonów poza północny rejon Egiptu. Ostatecznie - w czasach Nowego Państwa - nekropolię ulokowano w trudno dostępnej dolinie, gdzie grobowce w niczym nie przypominały wystawnych monumentów. Były to głębokie, drążone w skale tunele, do których wejście starannie ukrywano… a i tak splądrowano wszystkie poza jednym - grobowcem Tutanchamona.
15. Nubijczycy zazdrościli Egipcjanom i swoje piramidy budowali
Koczowniczy nubijski lud często najeżdżał Egipt, który spodobał się im do tego stopnia, że na przełomie VII i VIII wieku p.n.e. zasiadali przez 100 lat na tronie faraonów. Władcy i wielmożni potężnej Nubii (czyli królestwa które znajdowało się na terenie dzisiejszego Sudanu) również budowali swoje grobowce w formie piramid - nieco mniejszych, co prawda, ale za to bardziej licznie. Najwięcej ostrosłupów znaleziono na terenie starożytnego miasta Meroë - na północ od dzisiejszej stolicy kraju zwanej Chartum.
16. Przez 33 wieki Piramida Cheopsa była najwyższą budowlą świata
Dziś trudno w to uwierzyć, ale Piramidy w Gizie były największymi budowlami świata przez ponad 3300 lat! Za nimi, jako trzecia i czwarta, znalazły się dwie dagoby Sri Lanki w Polonnaruwa i Anuradhapura. Piramidę Cheopsa zdetronizowała wybudowana w 1311 roku Katedra w Lincoln w Anglii. Mierząca 160 m wysokości świątynia przewyższyła piramidę o 13,4 metra.
Ciekawostką jest fakt, że wysoka wieża katedry, która “podbiła” wysokość całej budowli, runęła w 1549 roku. Teraz kościół mierzy zaledwie 83 metry wysokości.
17. Piramidy w Gizie znajdują się w centrum ogromnego cmentarzyska
Piramidy to nie tylko monumentalne pomniki starożytności, przypominające o wielkości egipskiego imperium. W momencie budowy były uważane za nieco bardziej wyniosłe grobowce. Kompleks nekropolii memfickiej składał się z setek piramid, świątyń i innych budynków należących nie tylko do królów i faraonów. Do dzisiejszych czasów nie przetrwały liczne mniej okazałe mastaby (patrz. punkt nr 3), ale z badań archeologicznych wiadomo, że tworzyły uporządkowane “miasto umarłych” z brukowanymi ulicami.
- Również Sfinks pełnił ważną funkcję. Warując u bram nekropolii miał zniechęcać szabrowników, złodziei i złe duchy.
18. Starożytni umieli w matematykę
Wiele parametrów piramidy fascynuje, np.:
- obwód podstawy Piramidy Cheopsa podzielony przez jej podwójną wysokość daje liczbę Pi,
- piramida została zbudowana na uprzednio wyrównanym terenie, którego różnice wysokości wynoszą zaledwie 2 cm,
- każdy z boków piramidy ma długość podstawy 230 metrów,
- boki podstawy ustawiono względem stron świata z dokładnością do 4 minut kątowych,
- mnożąc wysokość piramidy przez 1.000.000.000 otrzymamy średnią odległość Ziemi od Słońca,
- południk biegnący przez piramidę jest najdłuższym biegnącym przez ląd (dzieli morza i kontynenty na dwie równe części),
- pomimo ogromnej masy, piramida od powstania zapadła się na głębokość zaledwie 1 cm.
Powyższe ciekawostki to nie wszystko, ale tak duża dokładność w obliczeniach parametrów nie może być przypadkiem i świadczy o ogromnej wiedzy starożytnych.
19. Położenie piramid w Gizie wcale nie pokrywa się z planetami
Wiele teorii spiskowych mówi o zaangażowaniu się kosmitów w budowę potężnych ostrosłupów, tłumacząc że były one z jakiegoś powodu powiązane z ciałami niebieskimi - w tym przypadku Merkurym, Wenus i Saturnem.
Jest to nieprawda, ponieważ układ piramid w żaden sposób nie przypomina układu planet. Za to dokładnie odzwierciedla układ gwiazd w pasie Oriona. Dlaczego?
Egipcjanie uważali, że odbicie nieba na ziemi otworzy faraonowi portal do zaświatów. Choć trudno nazwać to udaną próbą, bowiem kolejne piramidy budowano w znacznym odstępie czasu i Cheops musiałby trochę poczekać w sarkofagu na ukończenie ostatniej piramidy - Mykerinosa, a co za tym idzie - otwarcie bram. Jednak nie tylko oni… najwyraźniej taką samą filozofię wyznawali Aztekowie i Chińczycy, którzy zbudowali kompleksy piramid w identycznym rozstawieniu.
Współcześnie wielu naukowców zakłada, że budowie piramid przyświecał wyższy cel. Być może były one wyrazem wiary całego społeczeństwa, a nie kaprysem jednego władcy i miały służyć całym pokoleniom.
- Porównanie układu piramid i gwiazd w Konstelacji Oriona. Źródło: wikipedia.org
