Na stokach Pstrążnej w gminie Kudowa-Zdrój znajduje się nietypowe muzeum poświęcone kulturze ludowej Pogórza Sudeckiego, obejmujące teren czterech hektarów.
Ten położony na wysokości 515-600 m n.p.m. skansen powstał w 1984 roku. Na jego terenie zobaczymy liczne zabytki dawnej wsi, m.in. domy mieszkalne, kapliczki, stodołę czy wiatrak.
Dobrze wyposażona kuźnia nadal jest używana
Muzeum Kultury Ludowej Pogórza Sudeckiego znajduje się w wiejskiej dzielnicy Kudowy-Zdroju - Pstrążnej. Skansen powstał na terenie gospodarstwa należącego niegdyś do miejscowego kowala. Z całej zabudowy tylko jeden dom został wybudowany na miejscu - to znajdująca się przy drodze kuźnia pochodząca z 1856 roku, położona tuż przy drodze prowadzącej do granicy polsko-czeskiej. W budynku znajdują się pomieszczenia zaaranżowane na sklep kolonialny, pracownię kowala, małą obórkę, sień oraz izbę z kominkiem. Na piętrze obejrzymy salę wystawową.
Założenia projektowe Muzeum Kultury Ludowej Pogórza Sudeckiego zakładają zgromadzenie na działce o powierzchni prawie czterech hektarów 17 zabytkowych obiektów drewnianej architektury wiejskiej. Od powstania placówki, do skansenu przeniesiono już kilkanaście obiektów.
Pozostałe budynki pochodzą z różnych stron Pogórza Sudeckiego - Ziemi Kłodzkiej, Noworudzkiej, Kamiennogórskiej czy Gór Sowich. Każdy z tych domów zachowany został w pierwotnej formie, a w ich wnętrzu znajduje się zabytkowe wyposażenie. Są to m.in. meble z epoki oraz różnego rodzaju sprzęt gospodarstwa domowego.
Pierwszym, przeniesionym jeszcze w latach 1985-90, budynkiem jest okazały zajazd z Szalejowa Dolnego z charakterystycznym wysuniętym piętrem z galerią. Budynek został wzniesiony na początku XIX wieku. W środku znajduje się wystawa, na której możemy zobaczyć m.in. wijadło do przewijania nici (z 1805 roku), krosno tkackie z Pstrążnej (z drugiej połowy XIX wieku), czy maszynę do palenia jęczmienia na kawę zbożową. Poza tym są tam różnego rodzaju przybory kuchenne używane w dawnych czasach.
Widok na osadę - chałupa kudowska i amfiteatr
Chałupa kudowska (przeniesiona z ul. Kościuszki 22) znajduje się w sąsiedztwie amfiteatru i zabytkowej pasieki. Została zbudowana w pierwszej połowie XIX wieku, z zastosowaniem konstrukcji zrębowej, wykonano dach kryty gontem. Z zewnątrz dolna kondygnacja malowana na biało. Przez środek przebiega korytarz dzielący chałupę na część mieszkalną i gospodarską. W zaaranżowanych pomieszczeniach znajdziemy ręcznie malowane meble ludowe, m.in. szafę gospodarczą z końca XVIII wieku, czy kredens z 1820 roku. Na poddaszu zobaczymy ekspozycję ziół z opisami.
Równie ciekawe eksponaty prezentuje chałupa pochodząca z Nowej Łomnicy, zbudowana na kamiennej podbudowie. Podobnie jak ta kudowska, jest przedzielona korytarzem oddzielającym część mieszkalną od gospodarczej. W tym budynku znajdują się narzędzia do produkcji mąki i wyrobu ciasta, a także ciągle sprawny piec używany do wypieku chleba według starej ludowej receptury. Podczas wielu imprez organizowanych w skansenie można przyglądać się procesowi wypieku chlebów i bułeczek.
Chałupa z Nowej Łomnicy, w której do dziś wypieka się chleb
Z Kudowy-Czermnej (ul. Kościuszki 175) pochodzi zbudowana w latach 50-tych XIX wieku stodoła z drewna świerkowego i sosnowego w konstrukcji zrębowej, w której wydzielono wozownię. Stodoła ma dach dwuspadowy kryty gontem.
Kolejnym interesującym obiektem jest dziewiętnastowieczna drewniana dzwonnica o kształcie ostrosłupa z ośmiobocznym hełmem. Przeniesiono ją tutaj z Gołaczowa, z gminy Lewin Kłodzki. Służyła niegdyś do ostrzegania mieszkańców przed niebezpieczeństwem, dlatego znajduje się w centrum osady.
W centrum osady stoi sobie strzelista dzwonnica
Uwagę przyciąga także okazały wiatrak pochodzący aż z Jabłowa (powiat wałbrzyski). Do skansenu trafił w 2007 roku, ale ciekawostką jest to, że jeszcze w latach 50-tych XX wieku mielił zboże. Możemy wejść do środka, gdzie poznamy jego budowę, a także obejrzymy wystawę różnego rodzaju wag. Z górnych pięter wiatraka roztaczają się piękne widoki na Śnieżkę i Karkonosze.
Zabytkowa pasieka w skansenie
Rys historyczny
Pierwotna, czeska nazwa wsi występuje w formach Stroužné lub Pstružné i pochodzi prawdopodobnie od słowa pstruh (pstrąg). Według zapisków pastora Bergmana z I połowy XIX w. wieś mieli założyć husyci ok 1461 roku. Wraz z napływem ludności niemieckiej nastąpił rozwój osady. Na początku XIX wieku wybudowano drewniany kościół, a niedługo później zastąpiono go murowaną świątynią. Głównym zajęciem ludności w połowie XIX wieku było tkactwo, a na potrzeby miejscowości na niewielką skalę wydobywano również węgiel kamienny. W 1910 roku wieś liczyła najwięcej mieszkańców w swojej historii: 744 osoby.
Życie ponad pogranicznością
Na co dzień skansen tętni życiem. Misją placówki jest nawiązanie do tradycji pokoju etnicznego ziemi kłodzkiej, współżycia pokojowego ludzi różnych narodowości. Na polach uprawiane jest zboże, przy domach rozwieszone pranie. Tradycji dopełniają organizowane imprezy okolicznościowe jak dożynki czy Noc Świętojańska. We wspomnianej chacie łomnickiej można zasmakować wypiekanego na miejscu chleba żytniego, a w kuźni podziwiać pracę mistrza kowalskiego - Pana Kazimierza.
Na terenie skansenu znajdziemy budynki typowe dla stosowanych na Dolnym Śląsku rozwiązań architektonicznych XIX wieku - klasyczne dwuspadowe dachy kryte gontem, domy dzielone długimi korytarzami, budowane z bali. Poza budynkami znajdziemy również mniejsze zabytki architektury jak ule, studnię, dzwonnicę, kuchnię polową, kapliczki czy sąsiek dawnej stodoły. Na uwagę zasługuje nowa ścieżka dydaktyczna prowadząca do domu baby jagi, gdzie po drodze możemy zapoznać się z ciekawostkami na temat rosnących w ogrodzie ziół. Są też tablice z legendami, np o gospodyni - czarownicy, która wyleciała przez komin na miotle i zamieniła się w konia.
Mostek nad przepływającym przez skansen strumykiem
Skansen jest miejscem wyjątkowym, które oczarowało tysiące turystów. Słynne są już historie o młodszych gościach, którzy przychodząc tutaj z rodzicami muszą oderwać się od smartfonów i tabletów z powodu braku zasięgu komórkowego. Wówczas odkrywają prawdziwe piękno tego miejsca i jego dziejową autentyczność, a nieskomplikowane przyrządy wydają się bez reszty fascynować młodych koneserów sztuki ludowej. Całość dopełniają organizowane w tym miejscu lekcje muzealne - m.in. misterium chleba, pomagające zrozumieć życie dawnej wsi, które dziś jest już niemal zapomniane.
